مایع ظرفشویی:

مایع ظرفشویی کمتر از ۳۰ سال است که مخلوط سنتی شستشوی ظروف (یعنی گرده آجر ،چوبک ، خاکستر و… ) جای خود را با مایع ظرفشویی داد و حال به عنوان یکی از الگوهای مصرف و استفاده از این کالا امری ضروری و مفید در زندگی می باشد ، مایع ظرفشویی براحتی توانسته حتی به منازل روستائیان نیز نفوذ کند و به تنهای توانسته است که تیراژ مصرفی خود رادر ایران بالغ بر یکصد میلیون واحد (بطری) در سال به خود اختصاص دهد. با توجه به آمار اخیر ، مصرف سرانه مایع ظرفشویی برای هر فرد ایرانی معادل ۲ لیتر در سال و برای هر خانواده ایرانی را بطور متوسط در حدود ۱۰ لیتر مایع ظرفشویی در سال برآورد نموده اند.

در دوران گذشته زمانی که هنوز مایع ظرفشویی وارد زندگی ما نشده بود مخلوطی از چوبک ،گرد آجر و خاکستر ، ترکیبی مفید و قابل استفاده برای تمیز کردن ظروف به شمار می رفت و با آنکه خاکستر از نظر شیمیایی ، ماده بسیار فعالی بوده اما کمتر شکایت و گلایه ای از بروز ناراحتیها و حساسیتهای پوستی و عوارض ناشی از آن ابراز می شد که شاید یکی از دلایل عمده آن عدم توجه بانوان به حفظ بهداشت و سلامت پوست دست بوده است.

فرمولاسیون مایع ظرفشویی:

در اکثر قریب به اتفاق فرمولاسیون مایع ظرفشویی در ایران شاهد مصرف فقط یک نوع ماده فعال در سطح هستیم که عبارت است از :

آلکیل بنزن و سولفونیک اسید

که در ابتدای امر ماده آلکیل بنزن آن وارداتی بود ، اما اکنون با راه اندازی واحد LAB اصفهان و سولفونه کردن آن در ۸ واحد فعلی سولفوناسیون شاهد خود کفایی در تولید این گروه پرمصرف آنیونی می باشیم. در عمل جهت خنثی کردن سولفونیک اسید از آلکانول آمین ها و سود استفاده می شود و آلکانول آمینهای مصرفی با توجه به روند بازار و سیاست های اتخاذ شده در حدوده (مونو ، دی و تری اتانول آمین) تغییر می کند.

در برخی از محصولات تنها از یک گروه ماده فعال غیر یونی که معمولاً آلکانول آمید است استفاده می شود.از این گروه به طور عمده اسید چرب کوکونات دی اتانول آمید به عنوان عامل حالت دهنده و تثبیت کننده کف مورد مصرف قرار می گیرد.

فرمولاسیون مایع ظرفشویی به صورتی طراحی شده است با تولید کف باعث از بین بردن چربی وباقیمانده اضافات موادغذایی می گردد .

مواد تشکیل دهنده فرمولاسیون مایع ظرفشویی عبارتست از:

فعال کننده های سطحی : شامل گروههای آنیوتیک مثل تگزاپون و اسید سولفوریک

خنثی کننده ها : سود سورآور مثل گروه آلکنوآمینها

نرم کننده ها و مرطوب کننده ها : مثل گلیسیرین

فیلر کننده ها : سولفاتها ، نمک ها

مواد جانبی : رنگ و اسانس

طریقه ساخت مایع ظرفشویی:

در اصطلاح علمی ، می توان گفت که مایع ظرفشویی به ترکیب خنثی شده اسید سولفونیک اطلاق می شود و این به آن معنی است که چنانچه اسید سولفونیک را با ماده ای قلیایی خنثی نموده ، سپس مواد افزودنی دیگری نظیر رنگ ، اسانس ،نرم کننده پوست ،و غلظت دهنده به آن بیفزاییم مایع ظرفشویی حاصل می گردد.

در فرمولاسیون مایع ظرفشویی  بایستی بدانید،که ماده خنثی کننده اسید سولفوریک در کیفیت و قدرت پاک کنندگی نقش مهمی را ایفا می کند . ماده خنثی کننده اسید ،همواره یک ماده قلیایی است و می توان این موضوع را یکی از نقاط ضعف در صنعت تولید مایع ظرفشویی دانست. زیرا به عنوان مثال می توان بجای اسید سولفونیک از سود سوزآور استفاده کرد که در نتیجهمایع ظرفشویی حاصل از این واکنش ، به دلیل اینکه فاقد محافظت مناسب می باشد برای پوست بسیار زیان آور بوده و مصرف آن نیز خطرناک می باشد.

بهترین روش جهت خنثی نمودن اسید سولفونیک ، استفاده از مواد الکلی مخصوص ، نظیر « دی اتانول آمید » یا « تری اتانول آمید » است،که مایع حاصل از این ترکیب بنابه دلایل علمی از کیفیت مناسب تری برخوردار بوده و از نظر ایجاد حساسیت پوستی به دلیل غیر فعال بودن عوامل همراه با الکل مرغوبیت بسیار بالاتری دارد. در این مورد نیز بابستی توجه داشت که نمی توان از هر نوع الکلی جهت خنثی نمودن اسید سولفونیک استفاده کرد. زیرا به دلیل فعال بودن ملکول و وزن ملکولی کمتر حساسیت شدید روی پوست ایجاد می کند.

از مورد دیگر و حائز اهمیت که در صورت استفاده نا متعارف از آن سبب حساسیت های پوستی می گردد استفاده از ماده ای بنام« فرمالین » می باشد که به منظور جلوگیری از فساد تدریجی و یا میکروبی شدن مایع ظرفشویی مورد استفاده قرار می گیرد.

در صورتی که درصد استفاده از فرمالین از ۳/۰ درصد بیشتر گردد سبب بروز حساسیت پوستی می شود. به طور کلی فرمولاسیون مایع ظرفشوییاستاندارد بایستی دارای PH در حدود ۲/۷ بوده و خنثی باشد.

فرمالین

به مخلوطی از ۴۸% آب (H2O) و ۳۷% آلدئید فرمیک(HCHO) و۱۵% متانول(C3HOH) فرمالین گفته می شود و مایعی است کاملاً  زلال و شفاف.

فرمالین ماده اولیه ای است که در صنایع تولید مایع ظرفشویی ، شامپو  و دیگر پاک کننده ها به عنوان ضد عفونی کننده و یک ماده نگهدارنده (پرزرواتیو) مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً حدود درصد مصرفی آن ۱/۰ تا ۴/۰ درصد می باشد . این ماده اولیه نسبت به سرما حساس بوده و بلافاصله شروع به پلیمریزه شدن می نماید و از این پلیمریزاسیون ابتدا به صورت کدری و سپس به صورت تکه های جامد در مایع و نهایتاً به صورت کاملاً جامد در می آید که قابل استفاده نیست. لذا بایستی در نگهداری به لحاظ درجه حرارت دقت زیادی به عمل آورد.

فرمولاسیون مایع ظرفشویی بدون فرمالین

جهت افزایش گرانروانی از یک الکترولیت ( معمولاً سدیم کلراید ) استفاده شده و به عنوان ماده محافظ نیز در بسیاری از فرمولها از ماده ای بنام  فرمالین استفاده  می شد و اکنون نیز در اکثر واحدها  این ماده هنوز مورد استفاده قرار می گیرد.

اکثر فرمولاسیون بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ۲۲۸۸ فقط در محدود حداقل ۱۶% تنظیم شده و کمتر شاهد افزایش این میزان حتی بر مبنای فقط همان یک نوع ماده فعال در سطح مصرفی هستیم.

امروزه فرمولاسیون همراه به متد روز تغییر و به طرفی رفته که دیگر درفرمولاسیون

مایع ظرفشویی و فرمولاسیون دستشویی از فرمالین خبری نباشد و اکنون

فرمولاسیون مایع ظرفشویی و فرمولاسیون مایع دستشویی بدون فرمالین ارائه

می گردد.

نحوه مصرف مایع ظرفشویی

براساس توصیه بند نشانه گذاری استاندارد ملی شماره ۲۲۸۸ پیشنهاد شده است هنگام مصرف مایع ظرفشویی از دستکش استفاده شود ولی با توجه به فرهنگ مصرف جامعه ایرانی معمولاً خانمهای خانه دار حوصله ندارند برای شستشوی یک لیوان یا یک فنجان و شستشوی ظروف منفرد به دفعات دستکش بپوشند، مگر در مواقعی که باید بعد از خوردن صبحانه ، نهار و یا شام ، مقدار قابل توجهی ظروف در آشپزخانه شسته شوند.